Wist je dat alle hoogbegaafde kinderen en volwassenen hooggevoelig zijn, maar niet alle hooggevoelige mensen hoogbegaafd zijn? Ongeveer 15-20% van de bevolking is hooggevoelig en een klein deel daarvan is ook hoogbegaafd. Als je niet veel weet over hoogbegaafdheid, zou je het idee kunnen hebben dat hoogbegaafde kinderen makkelijk goede resultaten halen op school en het later ver schoppen in de maatschappij. Natuurlijk zijn er hoogbegaafde kinderen voor wie dit geldt, maar er zijn er genoeg die zich niet herkennen in de beschrijving van ‘wonderkind’. Er is namelijk niet één type hoogbegaafdheid, maar er zijn er zelfs zes. Wat kenmerkt deze types en hoe presteren ze op school?
Laten we eerst kort stilstaan wat het is. Hoogbegaafdheid is een persoonskenmerk dat bij 2 à 3 % van de bevolking voorkomt, afhankelijk van de gehanteerde definitie. Intelligentie is een belangrijk onderdeel, maar hoogbegaafdheid is méér dan alleen een hoog IQ. Gedrevenheid (motivatie), autonomie, creativiteit, sensitiviteit zijn andere aspecten van hoogbegaafdheid.
Zes profielen hoogbegaafden
Iedereen is anders en dit geldt uiteraard ook voor hoogbegaafden. Betts en Neihart (beiden wetenschappers) hebben na jarenlange studie zes verschillende profielen opgesteld voor hoogbegaafde kinderen. En ook binnen deze zes profielen zijn de kinderen allemaal uniek, met ieder zo hun specifieke gedragskenmerken thuis en in de klas.
1. Aangepast succesvol
Dit type hoogbegaafde kind haalt vaak mooie cijfers, omdat hij altijd goed aan de opdrachten werkt en braaf doet wat de juf of meester van ‘m vraagt. Het is een rustig kind dat niet opvalt en zich goed kan aanpassen en veelal onzeker is. Ondanks dat hij goed presteert op school, is dat niet naar eigen vermogen. Je kunt daarom spreken van relatief onderpresteren. Het is belangrijk dat deze leerling gestimuleerd wordt om om te gaan met uitdagingen boven het beheersingsniveau (de zone van naaste ontwikkeling), anders is er een risico op het ontwikkelen van faalangst en onderduikend gedrag.
2. Uitdagend creatief
De uitdagende creatieve leerling is creatief en komt met bijzondere oplossingen of invalshoeken. Hij neemt scherp waar en ziet uitzonderingen (ook op regels). Hij staat kritisch tegenover beweringen en neemt niet zomaar iets aan (ook niet van de leerkracht). Deze leerling komt op voor eigen opvattingen en is eerlijk en (te) direct. In zijn werkwijzen en gedrag is hij inconsistent, hierdoor haalt hij wisselende resultaten. Hij is competitief ingesteld en kan grote stemmingswisselingen laten zien. Deze leerling heeft behoefte aan erkenning van zijn sterke kanten, wil graag gezien worden, met name voor zijn creativiteit.
Als deze leerling niet voldoende uitgedaagd wordt, zal hij de neiging hebben om de leerkracht bezig te houden, bijvoorbeeld door clownesk gedrag.
3. Onderduikend
De onderduikende leerling doet er alles aan om niet op te vallen en remt daarmee de ontwikkeling van zijn of haar begaafdheid. De leerling vermijdt uitdagingen, is erg onzeker en faalangstig. In de beleving van deze leerling is het halen van hoge prestaties en tegelijkertijd sociaal geaccepteerd worden, iets wat niet samengaat. De onderduikende leerling is zoekend naar sociale acceptatie en wisselt in vriendschappen, maar heeft moeite om hierin echt zijn plek te vinden. Ook weet niet goed wat hij/zij zelf eigenlijk zou willen en streeft dan ook vrijwel geen eigen doelen na. Deze leerling past zich te veel aan en kan mede hierdoor psychosomatische klachten ontwikkelen zoals hoofdpijn en buikpijn). Er bestaat een risico dat deze leerling zich verder terugtrekt, depressief wordt en uiteindelijk uitvalt in het onderwijs door gebrek aan een realistische kijk op de eigen mogelijkheden.
4. de risicoleerling (drop-out)
De risicoleerling is creatief en over het algemeen erg gevoelig. Deze leerling loopt risico om als drop-out niet meer deel te kunnen/willen nemen aan het (reguliere) onderwijs. Hij is niet gemotiveerd voor schoolse taken en zoekt buiten school uitdaging om zijn interesses te bevredigen. Deze leerling heeft een negatief zelfbeeld en laat het volgende gedrag zien: isoleert of verwaarloost zichzelf, verstoort situaties, bekritiseert zichzelf en anderen, voelt zich snel aangevallen of afgewezen. De drop-out is een absolute onderpresteerder (presteert gemiddeld of minder) en heeft baat bij alternatieve leerervaringen. Als deze leerling op school aanwezig is, dan is het slechts fysiek. Hij voelt en toont zich niet echt betrokken. Er is zelfs een risico dat deze leerling uiteindelijk (zonder diploma) de school verlaat.
5. Dubbel bijzonder
Deze ‘dubbel bijzondere’ leerling laat naast kenmerken van begaafdheid ook kenmerken van leer- en/of gedragsproblemen zien. Als deze problemen op de voorgrond staan, worden begaafdheidskenmerken vaak onvoldoende (h)erkend. Andersom kan het ook zijn dat een eventueel leerprobleem niet onderkend wordt door sterke compensatiemogelijkheden als gevolg van de (hoog)begaafdheid. Deze leerling werkt inconsistent, presteert gemiddeld of minder, verstoort en is chaotisch. Hoewel een leer- of gedragsstoornis oorzaak kan zijn van gesignaleerde problemen, kan ook een gebrek aan (h)erkenning van de mogelijkheden van deze (hoog)begaafde leerling de oorzaak zijn van afwijkend gedrag of tegenvallende prestaties. Er bestaat dan een risico dat deze leerling een onjuiste diagnose krijgt en hiermee niet goed ondersteund wordt in de ontwikkeling van zijn talenten.
6. Zelfsturend autonoom
De zelfsturende autonome leerling weet wat hij kan en laat dit ook zien. Deze leerling heeft een goed zelfinzicht, maar ook goede sociale vaardigheden. Daarnaast werkt deze leerling zelfstandig, ontwikkelt eigen doelen, is ondernemend, komt op voor z’n eigen mening en is bereid tot het nemen van risico’s. Deze leerling wil en durft te leren! Kortom dit lijkt de ideale leerling. Ondanks dat blijft het belangrijk om ook deze autonome leerling te ondersteunen. De aandacht ligt hierbij vooral op het zo veel mogelijk ondersteunen van mogelijkheden tot onbegrensd leren.
Bron: Profielen van leerlingen/Informatiepunt Onderwijs & Talentontwikkeling.
Wil je meer over dit onderwerp lezen? Hier volgen een aantal boekentips:
Hoogbegaafd
Als je kind (g)een Einstein is
Hét basisboek over hoogbegaafdheid in een volledig geactualiseerde editie. Vijf jaar na de publicatie van Hoogbegaafd brengt expert Tessa Kieboom een volledig geactualiseerde uitgave, aangepast aan de recentste wetenschappelijke stand van zaken, met nieuwe inzichten en achtergronden. Hoogbegaafdheid is géén luxeprobleem! Vaak zijn deze kinderen juist erg kwetsbaar en hebben ze een grote behoefte aan begrip en een aangepaste begeleiding, zowel op school als thuis. Het boek Hoogbegaafd Als je kind (g)een Einstein is geeft een antwoord op veelgestelde vragen als: Wat is hoogbegaafdheid precies? Hoe wordt de diagnose gesteld? Wat zijn de gevolgen van hoogbegaafdheid? Hoe ga je het beste om met hoogbegaafde kinderen?
HoogbeGAAFd LEVEN
hoogbegaafdheid op alle leeftijden van 0 tot 100 jaar
Hoogbegaafden denken, leren en werken anders. Ze beschikken over uitzonderlijke eigenschappen en talenten. De maatschappij is ingesteld op de ‘gemiddelde mens’ en dat kan lastig zijn als jij niet gemiddeld bent. Om als hoogbegaafde je draai te vinden, zijn dan soms aanpassingen nodig. Maar vooral begrip en inzicht, ook van de omgeving. Het boek HoogbeGAAFd LEVEN beschrijft helder de specifieke kenmerken van hoogbegaafdheid. Hoogbegaafden van alle leeftijden vertellen hun eigen, unieke verhaal. Daarnaast komen de laatste wetenschappelijke inzichten aan bod en worden tips gegeven voor de dagelijkse praktijk: thuis, op school en op het werk. Voor hoogbegaafden zelf, voor familie, vrienden, leraren, hulpverleners en werkgevers van hoogbegaafden een waardevol boek.
Mijn hoogbegaafde kind & ik
ervaringen van ouders, tips van deskundigen
Wat is er toch mis met die kinderen? Ze zijn huilerig, nukkig, boos – soms ronduit agressief. In andere gevallen zijn ze juist lui, teruggetrokken of gedragen ze zich afhankelijk. Ouders zitten vaak met de handen in het haar en weten zich geen raad. Totdat ze het eindelijk ontdekken: mijn kind is hoogbegaafd. En dan? Dan gaat de zoektocht verder, met vallen en opstaan.
Het boek Mijn hoogbegaafde kind & ik vormt een bron van herkenning voor liefdevolle en soms radeloze ouders. Dit boek biedt een houvast voor de toekomst, en inzicht in de wirwar van organisaties en instanties. Het is zowel een steun als een troost van herkenning.
Hoogbegaafd temperament
herkennen, signaleren & begrijpen vanuit hoogsensitiviteit
Els Umans, de schrijfster van dit boek, geeft als ervaringsdeskundige een belangrijke bijdrage aan het herkennen, signaleren en vooral het begrijpelijk maken van de uitdagingen die mensen met een hoogbegaafd temperament tegenkomen. Het boek Hoogbegaafd temperament is een eye opener voor ouders, familie- en gezinsleden, docenten, therapeuten en andere professionals en niet in de laatste plaats voor de hoogbegaafde zélf.
Hoogbegaafd, nou én?
ontdek-boek over hoogbegaafdheid
Wat is dat nu precies, hoogbegaafd zijn? Wanneer ben je dan hoogbegaafd? En moet je daar dan iets mee? Het boek Hoogbegaafd, nou én? geeft antwoorden op deze en nog veel meer vragen over hoogbegaafdheid. En vooral over hoe dat nu voor jou voelt, zeker als je de uitzondering in de klas of je omgeving bent. Want soms kan het best lastig zijn dat je hoogbegaafd bent. Soms ook leuk. In ieder geval ben je in een aantal opzichten gewoon anders dan andere, ‘gemiddeld’ begaafde kinderen. Dat ‘anders zijn’ ervaar je misschien wel elke dag.
Als ervaren adviseur en therapeut van hoogbegaafde kinderen verheldert Lammers van Toorenburg, theoretisch en praktisch, hoe hoogbegaafde kinderen de wereld om zich heen kunnen ervaren. Daarbij spreekt ze de kinderen persoonlijk aan en gebruikt hun eigen taal. Waar de meeste boeken over hoogbegaafdheid zich richten op de ouders, richt dit boek zich juist op de kinderen. De auteur, zelf moeder van een hoogbegaafde zoon, probeert stap voor stap in begrijpelijke taal de kenmerken van hoogbegaafdheid uit te leggen. Specifieke onderwerpen die besproken worden zijn: je ‘anders’ of eenzaam voelen, onderpresteren, verveling op school, pesten, aanpassen, leerstijlen. Ze laat zien hoe deze problemen kunnen ontstaan en reikt volop manieren aan om daar mee om te gaan. Dit boek is geschikt voor kinderen van 5 tot 99 jaar. Bij dit boek hoort ook een werkboek.
Hulp nodig?
Beland je regelmatig in een strijd met je kind? Zit jij of je kind niet lekker in je/zijn vel? Kortom je kunt wel wat ondersteuning gebruiken van iemand die ervaringsdeskundige en expert is op dit gebied? Modder niet langer aan en neem contact met mij op. Dan kijken we samen hoe ik je kan helpen. Meer informatie vind je op www.sterrenhemel.info.
Geschreven door: Christine Hemel | HSP- en kindercoach
Holistisch gezins- en kindertherapeut
____________________________________________________________________________________________
Wil jij ervaringen uitwisselen over dit onderwerp met gelijkgestemden of wil jij weten hoe je je kind leert omgaan met faalangst of zijn hooggevoeligheid? Dat kan in de Facebookgroep Hooggevoelige Moeders en Kinderen. Je bent van harte welkom! Heb je een vraag en wil je persoonlijk begeleidt worden? Stuur gerust een mail naar christine@sterrenhemel.info.
Maak dan de hooggevoeligheidstest: